Ελευθερία υπό επιτήρηση  («Παράθυρα», Ζαν Πονταλίς, εκδ. Εστία).

Του συμβαίνει μερικές φορές να «μένει μόνος στο σπίτι» τα σαββατοκύριακα. Η ιδέα του ότι μένει έτσι μόνος δεν του κακοφαίνεται, τουναντίον. «Ξέρετε, σηκώνεσαι όποτε θες, δεν έχεις ωράριο για το φαγητό, δεν υπάρχει κανείς να σε ρωτήσει «τι κάνεις;». Κανένας καταναγκασμός, είμαι ελεύθερος!». Μου περιγράφει δια μακρών την ευχαρίστηση που προσδοκά από αυτές τις λίγες μέρες της μοναχικής ζωής. Επαναλαμβάνει τακτικά:

«Ξέρετε. Καταλαβαίνετε τι θέλω να πω», για να βεβαιωθεί, λες, ότι γνωρίζω κι εγώ αυτή την ευχαρίστηση, ότι τον συντροφεύω σ’ αυτόν το χρόνο της μοναξιάς.

Και ύστερα έρχεται η ώρα να εκμυστηρευθεί αυτό που μεταμορφώνει την προσδοκώμενη ευχαρίστηση σε βάσανο. «Να λοιπόν τι συμβαίνει κι αφαιρεί κάθε γεύση από τη δήθεν ελευθερία μου: με βλέπω να κάνω το ντους μου, να ετοιμάζω τον καφέ μου, να κάθομαι σε μια πολυθρόνα, να βάζω ένα δίσκο, να πηγαίνω στο ψυγείο προς αναζήτηση τροφής.

Και ακόμα χειρότερα: μου ανακοινώνει τι πρόκειται να κάνω την επόμενη στιγμή αλλά και λίγο αργότερα. Θα βγω, θα ακολουθήσω την τάδε διαδρομή, θα επιστρέψω στις πέντε. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο επώδυνο είναι. Τι ανάγκη έχω να με επιτηρώ κατ’  αυτό τον τρόπο;»

Διχασμός. Αυτοπαρατήρηση. Αυτοεπιτήρηση.

Είναι άραγε υποχρεωτικό γι’ αυτόν να αυτοεπιτηρείται όταν τίποτα και κανείς δεν είναι παρών για να τον βεβαιώνει με την παρουσία του ότι επαγρυπνεί παρατηρώντας τον; Η φωνή που του λέει «κάνεις τούτο, θα κάνεις το άλλο» δεν είναι μια φωνή σαρκαστικού υπερεγώ.

Το μόνο που κάνει είναι διαπιστώσεις, είναι ουδέτερη, είναι μια φωνή που εξουδετερώνει το χρόνο, που καταγίνεται με τον έλεγχό του, μια φωνή που υπονομεύει το παρόν και που, προεξοφλώντας ό,τι απροσδόκητο μπορεί να συμβεί, καθιστά το μέλλον ήδη παρελθόν, ήδη νεκρό.

Ποια απόγνωση κρύβεται μέσα σ’ αυτά τα «με βλέπω, προβλέπω»; Αυτός ο παντογνώστης θεός, αυτός ο παντεπόπτης θεός με την άχρωμη φωνή, αυτός ο σωσίας, έχει την κρυάδα του θανάτου.

Αυτός ο άνθρωπος μένει μόνος και δεν υπάρχει πλέον σπίτι. Παιδί, ήταν πεπεισμένος για την ύπαρξη ενός φύλακα Άγγελου ο οποίος, διακριτικά, δίχως να φαίνεται, ξαγρυπνούσε για χάρη του. Και να που, σε αυτά τα σαββατοκύριακα, ο επιτηρών και ο επιτηρούμενος είναι εξίσου μόνοι στο άδειο σπίτι, το αφόρητα σιωπηλό, απέραντο, αίφνης, για το ξεκρέμαστο αγοράκι.