Ήταν χωρίς αμφιβολία μια απόφαση που προκάλεσε τουλάχιστον ανακούφιση – σε όσους αρεσκόμαστε στο αίσθημα της ευγνωμοσύνης για την κατακτημένη νομιμότητα στην επικράτεια. Κατά μία έννοια τελικά το κράτος δικαίου κράτησε τα προσχήματα και σεβάστηκε τα βασικά αξιώματα που διασφαλίζουν στοιχειώδες νόημα στην ανθρώπινη συνύπαρξη.

Είναι ένοχοι που αρνήθηκαν την μεταμέλεια, αν αυτό για κάποιους, λέει κάτι.. Βέβαια οι σχολιαστές στην δίκη της X.A , ενστικτωδώς, δεν αναφέρθηκαν ιδιαίτερα σε αυτό το ενδεχόμενο.  Ο κλασσικός ‘’αμετανόητος’’ της ψυχολογικής λογοτεχνίας με αντικείμενο τις παραφροσύνες των απανταχού ναζί. 

Υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα βιβλιοπαραγωγή στο γερμανόφωνο χώρο από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, με θέμα την μνήμη της εθνικοσοσιαλιστικής περιόδου από τους ανθρώπους που έζησαν συνειδητά ως παιδιά αλλά και ως ενήλικες την εικοσαετία που επικράτησε ο εθνικοσοσιαλισμός. Οι πρωταγωνιστές της εποχής έστω και με καθυστέρηση μισού αιώνα διηγούνται τα κατορθώματα τους. 

Τα παιδιά τους, ακόμη και αν γεννήθηκαν στο έτος Μηδέν (1945) ή και πολύ αργότερα, είχαν άφθονο υλικό να ονειρευτούν τα ανομολόγητα εγκλήματα των παππούδων και προπατόρων τους. Προυπόθεση γι αυτό ήταν και είναι να μην μιλούν οι ‘’γερμανοί’’. Η αποσιώπηση και η διάψευση ήταν και είναι ο κανόνας.

Η ομολογία, είναι ταυτόχρονα και μια προσπάθεια αναγνώρισης της οπτικής γωνίας του άλλου που σε ακούει. Μπορείτε να φανταστείτε τον “Αρχηγό” να ομολογεί

συντετριμμένος τα πάθη του;  Αυτός που ήθελε να γίνει ένας Fuehrer, ένας ηγέτης, δεν ήταν παρά ένας επιστάτης του μεσαιωνικού Οίκου.

Ένας κοινός τόπος  στην πλειοψηφία των ερευνητικών δεδομένων από επιστήμες που μελετούν τις μορφές της μνήμης και τις δυνατότητες των ανθρώπων να ιστορικοποιούν (ταυτόχρονα σχετικοποιούν) τα υποτιθέμενα αδιάσειστα και επίσημα ιστορικά στοιχεία  – είναι ότι όχι μόνο οι θύτες και οι οικογένειες τους αλλά και οι οικογένειες των θυμάτων, όλοι αυτοί μαζί ‘’εκπέμπουν ‘’ στα εγγόνια τους και στα δισέγγονα τους την ‘άρνηση’ των άμεσων γεγονότων, τη συμμετοχή σε  παραβιάσεις του άλλου ή του εαυτού – ακόμη και ως σιωπηλοί μάρτυρες.

Επειδή ακριβώς δεν επιτρέπεται να ειπωθεί οτιδήποτε αληθές ή ακόμη και υπαινικτικά αληθές για τον τρόπο που πορεύτηκαν κάποια συγγενικά πρόσωπα μέσα στην ιστορία του τόπου. Ακόμη και η γλώσσα συρρικνώνεται και μικραίνει για να μην ονομαστεί δημόσια αυτό που έχει ήδη απαγορευτεί στην σκέψη..

Με μια κίνηση αντιπερισπασμού 70 χρόνια αργότερα τα εγγόνια των ναζί θριαμβολογούν για την πολιτική δράση των παππούδων. Δεν θέλουν να ντρέπονται για λογαριασμό τους. Κάτι μεσολάβησε.

Γενεές επί γενεών σιωπηλών μαρτυριών σε σώματα που γράφτηκε πάνω τους με τον πιο σκληρό τρόπο η βία της ιστορίας. Τα ασπρόμαυρα φιλμ από εκείνη την τρομερή εποχή του προηγούμενου αιώνα μας θυμίζουν όλα αυτά που δεν θέλουμε να ξέρουμε. Που ξεχερσώνουν τους καταγωγικούς μας μύθους. Ερχόμαστε στην ζωή εξαρχής ως διανοητικά καθυστερημένοι, συντετριμμένοι και τυφλά ένοχοι μέσα από τα χαλάσματα των καμμένων πέτρινων σπιτιών που έκαψε η Wehrmacht, ο εμφύλιος και για επίλογο ο Αμερικάνος με φώσφορο στο Γράμμο.

Είμαστε απόγονοι κι επίγονοι αυτών των μελανοχιτών και συμμοριτών στην μεταξύ τους σχέση καθώς και με τους δυτικούς. Στο βάθος κήπος διατηρούμε μια κατανόηση για τους 500.000 συμπολίτες μας. Είναι η ζωντανή απόδειξη της ευθύνης ενός λαού για την Ιστορία του.